گریستن اهل‌بیت علیهم السلام بر امام حسین علیه السلام

پایگاه اطلاع رسانی بلاغ| گریستن اهل‌بیت «علیهم السلام» بر امام حسین «علیه السلام».

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمیدرضا مطهری.

کاری از گروه تولید محتوای معاونت فرهنگی وتبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

******
اشاره
یکی از مهم‌ترین نکات در زندگانی اهل‌بیت«علیهم السلام»، اهتمام به زنده نگه داشتن عاشورا و یاد و خاطره امام حسین«علیه السلام» بود. در این راستا سوگواری و تکریم رخداد عاشورا به گونه‌های مختلف مورد توجه آنان قرار داشت. گریستن بر آن حضرت، از نکات مهمی است که هم در روایات و هم در رفتار خاندان پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم» در دوران مختلف دیده می‌شود. اگر گریستن به عنوان نماد برتر و اعلای اندوه بر مصیبت‌ها، بر امر مقدسی همچون سوگواری اهل‌بیت«علیهم السلام» باشد؛ ارزش بسیاری دارد و در سوگ امام حسین«علیه السلام»، دارای فواید و آثار بسیاری در دنیا و آخرت است که در سخنان اهل‌بیت«علیهم السلام» به آن تصریح شده و خاندان پیامبر«علیهم السلام» نیز به آن عمل کرده‌اند و بر مصیبت آن حضرت گریستند. نوشتار پیش‌رو با اشاره به فضیلت، فایده و اثر گریه کردن بر امام حسین«علیه السلام»، سیره اهل‌بیت«علیهم السلام» در گریستن بر آن حضرت را بررسی و تبیین می‌کند. تأکید بر این نکته لازم است که گریه بر امام حسین«علیه السلام» همواره برای زنده نگهداشتن یاد و نام امام بوده است. در واقع یکی از مهم‌ترین راهکارهای زنده نگهداشتن یاد سیدالشهداء«علیه السلام»، گریه بر آن حضرت است که این مهم به خوبی در سیره اهل‌بیت«علیهم السلام» ترسیم و اجرا شده است.

اهمیت و فضیلت گریه  بر امام حسین«علیه السلام»
اگر چه فضایل بسیاری برای گریه بر امام حسین«علیه السلام» در روایات نقل شده از پیامبر«صلی الله علیه و آله و سلم»، امیرالمؤمنین«علیه السلام» و حضرت زهرا«سلام الله علیها» و امام حسن«علیه السلام» بیان شده است،  اما تمرکز این نوشتار بر روایات و روش امامان معصومی است که پس از رخداد عاشورا زیسته‌اند.

امام سجاد«علیه السلام» که خود از بازماندگان رخداد عاشوراست، ضمن گریستن مداوم در سوگ شهدای عاشورا درباره فضیلت اشک ریختن بر سیدالشهداء«علیه السلام» فرموده است: «هر کس برای کشته شدن امام حسین«علیه السلام» اشک بریزد، خداوند برای او اتاق‌هایی در بهشت در نظر خواهد گرفت».  مشابه این روایت از امام باقر«علیه السلام» نیز گزارش شده است.  امام صادق«علیه السلام» نیز ثواب اشک ریختن بر امام حسین«علیه السلام»  را ـ حتی اگر بسیار اندک باشد ـ بر عهده خداوندی دانسته است که در پاداش دادن جز به بهشت راضی نخواهد شد.  امام رضا«علیه السلام» نیز گریه بر امام حسین«علیه السلام» را موجب  ریخته شدن گناهان بزرگ معرفی کرده و فرموده است: «فَعَلَى مِثْلِ الْحُسَيْنِ فَلْيَبْكِ الْبَاكُونَ فَإِنَّ الْبُكَاءَ عَلَيْهِ يَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظَام‏».  

گریه، وسیله و ابزار، نه هدف
گریه هدف اساسی برای سوگواری بر اباعبدالله الحسین«علیه السلام» نیست؛ بلکه وسیله‌ای برای تحقق و رسیدن به هدف و ابزاری برای زنده نگه داشتن یاد امام حسین«علیه السلام» و قیام و هدف آن حضرت است. در واقع گریه برای آن است که انسان را از خواب غفلت بیدار کند و گریه بر امام حسین«علیه السلام»، برای احیای کرامت انسان، عدالت اجتماعی، ارزش‌های انسانی و در حقیقت زنده نگه داشتن یا زنده کردن انسانیت انسان است؛ همان هدفی که امام حسین«علیه السلام» به دنبال آن بود. اگر ائمه«علیهم السلام» برای امام حسین«علیه السلام» نیز گریسته و دستور به گریه کردن داده‌اند، برای آن است که قیام امام حسین«علیه السلام» برای تحقق جامعه آرمانی اسلامی بود که با احیای سنت نبوی و علوی محقق می‌‌‌شد؛ همان که امام حسین«علیه السلام» به عنوان هدف خود بیان کرد و فرمود: «إِنَّمَا خَرَجْتُ أَطْلُبُ الصَّلَاحَ فِي أُمَّةِ جَدِّي مُحَمَّدٍ أُرِيدُ آمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ أَسِيرُ بِسِيرَةِ جَدِّي‏ وَ سِيرَةِ أَبِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي‌طَالِب ...».‏  امام«علیه السلام» با این سخن، مسیر حرکت و هدف خود را مشخص کرد؛ هدفی که باید همچنان زنده بماند و یکی از راه‌های زنده نگه داشتن آن، سوگواری برای آن حضرت و نماد کامل سوگواری، گریستن است.

گریستن ائمه«علیهم السلام»
امام سجاد«علیه السلام» و حضرت زینب«سلام الله علیها» پس از رخداد عاشورا و شهادت امام حسین«علیه السلام»، گرفتار غم و اندوه نشدند و دست از رسال خویش نکشیدند. اگر چه حضرت زینب«سلام الله علیها» مدت کوتاهی پس از عاشورا از دنیا رفت، اما امام زین‌العابدین«علیه السلام» امامت و رهبری شیعیان را تا سال 94 هجری بر عهده داشت و ضمن انجام این مسؤلیت خطیر، زنده نگه داشتن یاد و خاطره قیام امام حسین«علیه السلام» و تحقق اهداف آن را نیز در نظر داشت. یکی از مهم‌ترین راهکارهای آن حضرت گریه بسیار بر امام حسین«علیه السلام» بود؛ به‌گونه‌ای که آن حضرت را یکی از «بکائون» در جهان دانسته‌اند؛  چنانکه امام صادق«علیه السلام» فرمود: «علی بن الحسین بیست سال بر امام حسین«علیه السلام» گریه کرد و هر گاه غذا برای او می‌آوردند، به گریه می‌افتاد». 

گریه امام سجاد«علیه السلام»تا آنجا بود که وقتی برخی به آن حضرت اعتراض می‌کردند که چرا این همه گریه و اندوه دارید، امام«علیه السلام» در پاسخ فرمود:
وَیْحَکَ إِنَّ یَعْقُوبَ النَّبِیَّ«علیه السلام» کَانَ لَهُ اثْنَا عَشَرَ ابْناً فَغَیَّبَ اللَّهُ عَنْهُ وَاحِداً مِنْهُمْ فَابْیَضَّتْ عَیْنَاهُ مِنْ کَثْرَةِ بُکَائِهِ عَلَیْهِ وَ شَابَ رَأْسُهُ مِنَ الْحُزْنِ وَ احْدَوْدَبَ ظَهْرُهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَانَ ابْنُهُ حَیّاً فِی‏ الدُّنْیَا وَ أَنَا نَظَرْتُ إِلَى أَبِی وَ أَخِی وَ عَمِّی وَ سَبْعَةَ عَشَرَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی مَقْتُولِینَ حَوْلِی فَکَیْفَ یَنْقَضِی حُزْنِی؟....؛ وای بر شما یعقوب نبی دوازده پسر داشت که خداوند یکی از آن‌ها را از دید او پنهان کرد. چشمان او از شدت گریه سفید شد و پشتش از غم و اندوه خم گردید؛ در حالی که فرزند او زنده بود. من خودم دیدیم که پدرم، عمویم و هفده نفر از خاندانم را کشتند و آن وقت انتظار دارید که اندوه من تمام شود.  

دیگر بازماندگان عاشورا نیز در گریستن بر سیدالشهداء«علیه السلام» همراه امام سجاد«علیه السلام» و زینب کبری«سلام الله علیها» بودند.

امام محمد باقر«علیه السلام» نیز همواره بر امام حسین«علیه السلام» می‌گریست و دیگران را نیز به گریستن بر آن حضرت تشویق می‌کرد. نقل است کمیت شاعر در یکی از مجالس عزای امام حسین«علیه السلام» شعری خواند و امام باقر«علیه السلام» با شنیدن آن بسیار گریست و برای او دعا کرد؛ همان‌گونه که رسول‌خدا«صلی الله علیه و آله و سلم» برای حسان در روز غدیر دعا کرد و فرمود: «لازِلتَ مُؤَيَّداً بِروحِ القُدُسِ ما ذَبَبتَ عَنّا أهلَ‌البَيتِ؛  همواره مؤید به روح‌القدس باشی تا زمانی که از ما خاندان پیامبر دفاع می‌کنی».

گریه بر امام حسین«علیه السلام» در روز عاشورا از اهمیت ویژه‌ای نزد امام باقر«علیه السلام» برخوردار بود. ایشان با اشاره به زیارت آن حضرت در روز عاشورا و اهمیت آن حتی از راه دور  و در صحرا یا از درون خانه، به ثواب سوگواری بر آن حضرت اشاره کرده و فرموده است: «شایسته است در روز عاشورا برای حسین بن علی«علیه السلام» مجلس عزا بر پا کنید و همراه خانواده بر مصائب آن حضرت گریه کنید و به یکدیگر تسلیت بگویید». آن حضرت بر تسلیت گفتن به همدیگر در این روز تصریح کرده و درباره چگونگی آن فرموده است: «يَقُولُونَ عَظَّمَ اللَّهُ أُجُورَنَا بِمُصَابِنَا بِالْحُسَيْن وَ جَعَلَنَا وَ إِيَّاكُمْ مِنَ الطَّالِبِينَ بِثَأْرِهِ مَعَ وَلِيِّهِ الْإِمَامِ الْمَهْدِيِّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ«صلی الله علیه و آله و سلم»». 

امام صادق«علیه السلام» نیز اهتمام فراوانی به سوگواری برای امام حسین«علیه السلام» داشت و اشک ریختن برای آن حضرت را دارای ثواب می‌دانست و می‌فرمود: «گریه برای بندگان مکروه است، مگر گریه بر امام حسین«علیه السلام» که دارای اجر و پاداش است».  ایشان خود نیز هنگام شنیدن نام امام حسین«علیه السلام» گریان می‌شد و بسیار می‌گریست تا آنجا که وقتی نام امام حسین«علیه السلام» نزد آن حضرت برده می‌شد، کسی تا شب آن حضرت را متبسم نمی‌دید. امام«علیه السلام» می‌فرمود: «امام حسین«علیه السلام» سبب گریه هر مؤمن است».  در روایتی ابوبصیر از حضور یکی از فرزندان امام صادق«علیه السلام» در جمعی که او نیز حاضر بوده است، خبر داده و به تکریم او از جانب آن حضرت و نیز نفرین قاتلان امام حسین«علیه السلام» اشاره کرده و گفته است: «امام صادق«علیه السلام» به گریه افتاد و فرمود: ای ابابصیر! هنگامی که یکی از فرزندان حسین«علیه السلام» را می‌بینم، حالتی از غم و اندوه بر من وارد می‌شود که نمی‌توانم تاب بیاورم». معاویة بن وهب از یاران امام صادق«علیه السلام» نیز می‌گوید:

روزی خدمت آن حضرت رسیدم و ایشان را در محراب عبادت یافتم؛ در حالی که برای زائران قبر امام حسین«علیه السلام» دعا می‌کرد و می‌گریست. امام«علیه السلام» به من فرمود: «حسین«علیه السلام» را از راه دور و نزدیک زیارت کن و بر آن حضرت زیاد گریه کن» و خود به شدت گریست؛ به‌گونه‌ای که محاسن آن حضرت خیس شد و من نیز همراه آن حضرت گریستم.

ابن وهب در ادامه از غمگین بودن امام صادق«علیه السلام» در طول آن روز خبر داده است. 

یکی از شاعران عرب، ابوهارون مکفوف (نابینا) بود. او شعری درباره امام حسین«علیه السلام» گفته بود و خدمت امام صادق«علیه السلام» رسید. امام«علیه السلام» از او خواست تا شعرش را بخواند و فرمود: «همان‌گونه که برای خودتان می‌خوانید، بخوان (یعنی با سوز بخوان)». او در حالی که اهل حرم نیز می‌شنیدند، شروع به خواندن این شعر کرد:

اُمْرُرْ عَلَى جَدَثِ اَلْحُسَيْنِ
        فَقُلْ لِأَعْظُمِهِ اَلزَّكِيَّةِ

بر قبر حضرت حسين«علیه السلام» گذر کن، پس به استخوان هاى‌پاك و مطهّرش بگو
امام«علیه السلام» در حالی که گریه می‌کرد، فرمود: «بیشتر بخوان» و او شعر دیگری خواند:

يَا مَرْيَمُ قُومِي فَانْدُبِي مَوْلاَكِ
        وَ عَلَى اَلْحُسَيْنِ فَأَسْعِدِي بِبُكَاكِ

اى مريم (مادر حضرت عيسى«علیه السلام») بايست و بر سرور خود ندبه و زارى نما؛ زارى كن بر حضرت حسين«علیه السلام» و با اين زارى و گريه خود او را نصرت و يارى نما.

امام«علیه السلام» به شدت گریه می‌کرد و صدای گریه اهل خانه نیز از پشت پرده به گوش می‌رسید. پس از اتمام شعر امام صادق«علیه السلام» فرمود: «ای ابا هارون! هر کس در رثای حسین«علیه السلام» شعری بخواند و خود گریه کند و ده نفر را بگریاند، بهشت بر آنان واجب می‌شود» و سپس فرمود: «هر کسی شعری بگوید و گریه کند و پنج نفر را بگریاند، بهشت بر آنان واجب می‌شود» و سپس آن را درباره گریاندن یک نفر نیز تکرار کرد.  

امام کاظم و گریه بر امام حسین«علیه السلام»
در دوران امامت امام کاظم«علیه السلام»، شرایط دشواری برای اهل‌بیت«علیهم السلام» رقم خورد؛ به‌گونه‌ای که امام«علیه السلام» چندین بار به مرکز خلافت احضار و زندانی شد و سرانجام نیز در عصر هارون به شهادت رسید. اگر چه با وجود فشار و اختناق و سخت‌گیری امکان برگزاری مجلس علنی کمتر بود، اما سوگواری برای امام حسین«علیه السلام» و واقعه جانگداز عاشورا هرگز مورد کم‌توجهی قرار نگرفت. فرا رسیدن محرم، آغاز اندوه بزرگ امام کاظم«علیه السلام» بود تا آنجا که امام رضا«علیه السلام» فرموده است: «پدرم با دیدن هلال محرم آثار غم و اندوه در چهره‌اش نمایان می‌شد و هرگز خندان دیده نمی‌شد و این حالت ادامه داشت تا روز دهم فرا می‍‌رسید. آن روز، روز اندوه و غم و گریه آن حضرت بود». 

امام رضا«علیه السلام»
شرایط دوران امام رضا«علیه السلام» به‌ویژه سال‌های پایانی عمر شریف، با دوران گذشته بسیار متفاوت بود. در ابتدای امامت آن حضرت به دلایل مختلفی همچون شهادت پدر بزرگوارشان امام کاظم«علیه السلام» در غربت، سخت‌گیری نسبت به آن حضرت کمتر بود. پس از هارون نیز درگیری میان فرزندانش امین و مأمون، موجب شد  که آنان توجه چندانی به علویان نداشته باشند. پس از سلطه مأمون بر تخت خلافت، وی با اهداف مختلف  امام رضا«علیه السلام» را به عنوان ولیعهد خود معرفی کرد. اگر چه این جریان موجب بیشتر شدن سخت‌گیری بر امام«علیه السلام» و کنترل آمد و شد افراد نزد آن حضرت شد و آن حضرت بیشتر از قبل تحت نظر بود، اما از سوی دیگر فرصتی بود تا امام رضا«علیه السلام» برخی تعالیم و شعائر شیعی را گسترش دهد و تثبیت کند. عاشورا و زنده نگه داشتن قیام امام حسین«علیه السلام»، از مهم‌ترین شعائری بود که امام«علیه السلام» به آن اهتمام داشت. نقل است ریان بن شبیب در شب اول محرم خدمت امام رضا«علیه السلام» رسید. آن حضرت فرمود: ای پسر شبیب! محرم ماهی است که حتی در عصر جاهلیت احترام آن را نگه می‌داشتند، اما اینان نه حرمت این ماه و نه حرمت پیامبر«صلی الله علیه و آله و سلم» را نگه نداشتند و فرزندان او را کشتند و اهل‌بیت او را اسیر کردند». سپس فرمود: «بر حسین«علیه السلام» گریه کن که او را سر بریدند و همراه او هیجده نفر از خاندانش را شهید کردند که در زمین مانند آن‌ها نبود». آنگاه فرمود: «يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ بَكَيْتَ عَلَى الْحُسَيْنِ ع حَتَّى تَصِيرَ دُمُوعُكَ عَلَى خَدَّيْكَ غَفَرَ اللَّهُ لَكَ كُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتَهُ صَغِيراً كَانَ أَوْ كَبِيراً قَلِيلًا كَانَ أَوْ كَثِيرا؛ اگر بر حسین گریه کنی تا اشک بر گونه‌هایت جاری شود، خداوند همه گناهانت را کوچک یا بزرگ و کم یا زیاد می‌آمرزد».  

ملاقات دعبل خزاعی با امام رضا«علیه السلام» و اشعار او، از جریان‌های مشهور تاریخ اسلام است. او که بر اساس شواهد و سخن امام«علیه السلام» در ایام محرم خدمت حضرت رسیده بود، به درخواست امام رضا«علیه السلام» شعری خواند که سبب ماندگاری نام دعبل در تاریخ شد. امام«علیه السلام» به او فرمود: «این روزها، روزهای اندوه ما اهل‌بیت«علیهم السلام» و شادی دشمنان ما به‌ویژه بنی‌امیه است». آنگاه امام«علیه السلام» برای او دعا کرد وفرمود: «تا زمانی زنده هستی، یاریگر و ستایشگر ما خواهی بود» و از او خواست شعری بخواند و دعبل در حالی که اندوهگین و گریان شده بود، شروع به خواندن نمود و اشعاری را در مجلس انشاء کرد و ابیات ذیل را خواند:

أَ فَاطِمُ لَوْ خِلْتِ الْحُسَيْنَ مُجَدَّلًا
        وَ قَدْ مَاتَ عَطْشَاناً بِشَطِّ فُرَاتٍ

إِذاً لَلَطَمْتِ الْخَدَّ فَاطِمُ عِنْدَهُ
        وَ أَجْرَيْتِ دَمْعَ الْعَيْنِ فِي الْوَجَنَاتِ

أَ فَاطِمُ قُومِي يَا ابْنَةَ الْخَيْرِ وَ انْدُبِي
        نُجُومَ سَمَاوَاتٍ بِأَرْضِ فَلَاةٍ

ای فاطمه«سلام الله علیها»، اگر حسین را که بر خاک کربلا افتاده و کنار فرات تشنه لب جان داده را در خیالت تصور کنی، بر گونۀ خود می‌زنی و نهرهای آب بر صورت خود جاری می‌کنی. ای فاطمه، بلند شو! ای دختر بهترین خلق خدا!  بلند شو و بر فرزندانت که ستاره‌های آسمانند و بر زمین افتاده‌اند، نوحه كن. 
امام رضا«علیه السلام» با شنیدن این اشعار به شدت گریستند. 

ائمه ابناء الرضا«علیه السلام»
دوران پس از شهادت امام رضا«علیه السلام» تا شهادت امام حسن عسکری«علیه السلام» و آغاز غیبت صغری، به دوران ابناء الرضا مشهور است. از آنجا که لقب امام هشتم«علیه السلام» رضا بود، فرزندان و نوادگان آن حضرت به‌ویژه امام جواد«علیه السلام»، امام هادی«علیه السلام» و امام حسن عسکری«علیه السلام» به لقب ابن‌الرضا معروف شدند. از این رو دوران این سه امام بزرگوار را عصر ابناءالرضا می‌نامند.

دوره ابناءالرضا«علیه السلام» که با امامت امام جواد«علیه السلام» آغاز شد، از جهت سیاسی دورانی متفاوت با عصر امام رضا«علیه السلام» و در واقع سخت‌ترین دوران ائمه«علیهم السلام» و پیروان آن‌ها در عصر عباسیان بود. پس از شکل‌گیری خلافت عباسی، خشن‌ترین دشمنی‌ها نسبت به اهل‌بیت«علیهم السلام» در این دوره بود. نمونه بارز این سختگیری و دشمنی‌ها، دستور متوکل عباسی برای تخریب قبر مطهر امام حسین«علیه السلام» و ممنوع کردن زیارت آن حضرت بود. در چنین شرایطی که به طور طبیعی زیارت و سوگواری امام حسین«علیه السلام» نیز بسیار دشوار بود، تأکید بر زنده نگه داشتن یاد امام حسین«علیه السلام» همچنان وجود داشت. بی‌تردید مهم‌ترین رخداد این دوره، تخریب قبر مطهر امام حسین«علیه السلام» و ممنوعیت قبر مطهر آن حضرت و مجازات شدید زائران بود. در چنین فضایی سیاست ضد علوی متوکل، مشکلات جامعه شیعی و پیروان امام هادی‌«علیه السلام» را دو چندان کرده بود. خلیفه عباسی در این راه تا ضدیت با مزارات اهل‌بیت‌«علیهم السلام» نیز پیش رفت و با اندیشه برخی مانند احمد بن حنبل در سال 236ق دستور داد قبر مطهر امام حسین‌«علیه السلام» و بناهای اطراف آن را تخریب کردند و با گماردن نگهبانانی از زیارت آن حضرت جلوگیری نمود. متوکل ضمن ممنوع کردن زیارت قبر امام حسين«علیه السلام»، اعلام کرد اگر كسى به زيارت قبر آن حضرت برود، مجازات خواهد شد.  

خراب كردن قبر امام حسين«علیه السلام» و ممنوع شدن زیارت آن حضرت، مسلمانان را ناراحت کرد؛ به‌گونه‌ای که حتی در بغداد شعارهايی علیه متوكل بر در و ديوارها و مساجد مى‌نوشتند و برخی شاعران او و خاندان عباسی را هجو مى‌كردند. از جمله آن سروده‌ها، شعرى است كه سیوطی آن را نقل کرده و ضمن مقایسه بنی‌امیه با بنی‌عباس در ظلم نسبت به خاندان پیامبر‌«صلی الله علیه و آله و سلم»، از حسرت بنی‌عباس به خاطر حاضر نبودن در قتل امام حسین‌«علیه السلام» یاد نموده و تجاوز آنان به قبر مطهر آن حضرت را نشان آن دانسته و با اشاره به نسب مشترک بنی‌عباس با علویان گفته است: «اگر بنى‌اميه فرزند دختر پيامبرشان را به ستم كشتند، اينك كسانى كه از دودمان پدر او هستند (بنى‌عباس) جنايتى همانند بنى‌اميه مرتكب شده‏ و قبر حسين را ویران کرده‌اند. بنى‌عباس از اینكه در کشتن حسين«علیه السلام» حضور نداشته‍‌اند، ناراحتند و با ويران كردن قبر او، به جان استخوان‌هاى او افتاده‌اند». 

امام هادی«علیه السلام» با توجه به اهمیت و ضرورت زنده نگه داشتن یاد و خاطره و هدف امام حسین«علیه السلام» و نیز جایگاه زیارت در آموزه‌های اهل‌بیت‌«علیهم السلام» و برای مبارزه با این رفتار متوکل اقداماتی انجام داد. برای مثال شخصی را به عنوان نایب برای زیارت حرم مطهر امام حسین«علیه السلام» از سوی خود مأمور می‌کرد. همچنین هنگامی که حرم مطهر آن حضرت مورد تاخت و تاز و تخریب حاکمان عباسی قرار می‌گرفت، پناه بردن به مرقد امام حسین«علیه السلام» و دعای در آنجا را داروی بیماری معرفی می‌نمود و خود نیز به آن عمل می‌کرد. امام هادی«علیه السلام»ضمن تشویق شيعيان به زيارت امام حسين«علیه السلام»، آن را موجب آمرزش گناهان معرفی می‌کرد و می‌فرمود: «هر كه از خانه‌اش به قصد زيارت امام حسين«علیه السلام» بيرون آيد و به سوی فرات رود و در آن غسل زيارت كند، خدا نام او را از رستگاران می‌‌نويسد و چون به امام حسين«علیه السلام» سلام كند، خدا نام او را از كاميابان می‌‌نويسد و چون از نمازش فارغ شود، فرشته‌ای نزد او آيد و گويد رسول‌خدا«صلی الله علیه و آله و سلم» به تو سلام می‌‌رساند و می‌‌فرمايد: تمام گناهانت بخشيده شد، عمل خود را از سر بگير». 

امام«علیه السلام» از ابوهاشم جعفری خواست تا به زیارت حائر حسینی بروند و برای ایشان دعا کنند  و در پاسخ کسانی که از علت آن جویا شدند، فرمود: «مکان‌هایی به خداوند اختصاص دارد که باید در آن‌ها دعا کرد و خداوند نیز دعای آنجا را مستجاب می‌‌فرماید و حرم مطهر امام حسین«علیه السلام»، از جمله این مکان‌هاست».  این رفتار و موضع امام«علیه السلام» در فضایی که زیارت و شفاعت را شرک می‌پنداشتند و قدرت حاکم از این اعتقاد دفاع می‌کرد، در زنده نگه داشتن یاد و قیام امام حسین«علیه السلام» تأثیربسزایی داشت.  

فهرست منابع
1.    ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابی‌طالب«علیه السلام»، چاپ اول، قم: نشر علامه، 1379ق.
2.    ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ دوم ، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1363ش.
3.    ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تصحیح عبدالحسین امینی، چاپ اول، نجف اشرف: دارالمرتضویة، 1356ش. 
4.    سيوطى، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تاريخ الخلفاء، چاپ بیروت: دارالقلم، ۱۴۰۶ ق.
5.    صدوق، محمد بن علی، الامالی، چاپ ششم، تهران: انتشارات کتابچی، 1376ش.
6.    ثواب الأعمال و عقاب الاعمال، تصحیح احمد ماحوزی، چاپ اول، قم: نشر فاروس، ۱۳۹۳ش/ ۲۰۱۴م.
7.    مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
8.    مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، چاپ دوم، قم: دارالهجرة، ۱۴۲۲ ق. 
9.    مطهری، حمیدرضا، «ولایتعهدی امام رضا«علیه السلام» آزمون مشروعیت خلافت عباسی»، فصلنامه ره توشه، شماره 13، بهار 1402 ، ص 242-233.
10.    شهرستانی، سید صالح، تاریخ النیاحة علی الامام الشهید الحسین بن علی«علیه السلام»، تحقیق شیخ نبیل رضا علوان، بیروت: دارالزهراء، ۱۴۱۶ ق.